Historia szkoły w Grabinach
Historia szkoły w Grabinach sięga pierwszych lat XX wieku. W 1909 roku na łożu śmierci, Wojciech Zarychta w testamencie przekazał ziemię oraz środki materialne na wybudowanie Ochronki, która została przekazana Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek. W 1914 roku zakończono prace budowlane, budynek został przekazany Siostrom Służebniczkom Niepokalanego Poczęcia w Dębicy, które nie mogły jej objąć ze względu na ówczesną sytuację polityczną.
W 1920 roku mieszkańcy Grabin rozpoczęli starania o wydzierżawienie Ochronki na szkołę i przydzielenie do Grabin siostry nauczycielki. Po pozytywnym rozpatrzeniu prośby przez Kurię Biskupią w Tarnowie oraz zgodę ze strony Matki Generalnej Klasztoru Sióstr Służebniczek w Dębicy, do Grabin zostały oddelegowane dwie siostry. Maria Porożyńska, która objęła stanowisko nauczycielki oraz towarzysząca jej Siostra Kazimiera, zastały budynek w połowie zniszczony w wyniku działań zbrojnych w czasie I wojny światowej. Rozpoczęto prace remontowe mające na celu umożliwienie dzieciom naukę szkolneą. Dużą inicjatywą wykazał się jeden z mieszkańców wsi – Franciszek Kołeczek, który bezinteresownie wykonał ławki, stoły, szafy, krzesła i wiele innych rzeczy. Za swój wkład w powstanie sali lekcyjnej na pierwszym zebraniu, został wybrany przewodniczącym Rady Szkolnej Miejscowej.
Na zdjęciu z 1937 roku siedzi s. Melchiora Porożyńska (1886-1977), zasłużona i odznaczona kierowniczka szkoły w Grabinach
Dnia 29/30 września rozpoczęto zapisy do szkoły. Na pierwszy rok nauki 1920/1921 zapisanych zostało 93 dzieci, którzy 1 października 1920 roku rozpoczęli naukę w szkole w Grabinach. Rok szkolny zainaugurowała uroczysta msza święta w kościele, którą odprawił ks. Kanonik Jan Puskosz. Wskazał on na wagę obowiązków szkolnych uczniów i rodziców. Mówił: „Aby szkoła mogła osiągnąć zamierzony cel, powinny iść zawsze w parze trzy zasady: szkoła, kościół, rodzina.” W 1928 roku działalność szkoły została poddana ocenie przez Radcę Szkolnego. Po uzyskaniu pozytywnej oceny oraz zaangażowaniu nauczycieli, szkołę przemianowano z 1-klasowej na 2-klasową. W związku ze wzrostem liczby uczniów -160 osób zaistniała potrzeba zorganizowania drugiej sali lekcyjnej. Założenie to zostało zrealizowane przy znacznym udziale hrabiny Jabłonowskiej z Przyborowa. W latach 30 XX wieku w Ochronce w Grabinach pracowało 5 sióstr Służebniczek: S. Melchiora Porożyńska, S. Romana Szwydkówna, S. Feliksa Jaworówna, S. Kanizja Handzlówna, S. Euzebia Barylska.
II wojna światowa
W 1939 roku w szkole pracowały dwie nauczycielki: Maria Porożyńska oraz P. Szczeklik. Od 31 grudnia 1939 roku na miejsce P. Szczeklik, która została odwołana, mianowano K. Więcek. Podczas okupacji niemieckiej edukacja była w znacznym stopniu utrudniona. Zakazano, pod groźbą śmierci, nauczania takich przedmiotów jak: historia, geografia. Siostra Maria uzyskała pozwolenie na dalsze prowadzenie szkoły w Ochronce. Dzięki jej negocjacjom z niemieckim okupantem siostry mogły przez cały okres wojny nauczać takich przedmiotów jak: matematyka, język polski. Ponadto siostry służebniczki pielęgnowały w uczniach miłość do ojczyzny i Boga. Rok szkolny rozpoczynała msza, której towarzyszyły pieśni patriotyczne oraz religijne, a przy okazji wszelkich świąt organizowano akademie.
W sierpniu 1944 roku w wyniku bombardowań i ostrzałów artyleryjskich miejscowość została w znacznym stopniu zniszczona. Przez 5 miesięcy teren Grabin znajdował się w dwóch strefach okupacji. Wojska radzieckie zajęły część Grabin łącznie z Ochronką, w której mieściła się szkoła, druga część, za torami pozostała w rękach niemieckich. Ludność powróciła do wioski w drugiej połowie stycznia 1945 roku. Wznowienie działalności szkoły nastąpiło 9 kwietnia 1945 roku, naukę rozpoczęło wówczas 86 uczniów. Wyposażenie szkoły wykonano ze zniszczonych i rozebranych domów mieszkalnych. Od 1 września 1945 roku w Grabinach zaczęła funkcjonować szkoła 7-klasowa, do której uczęszczało 156 uczniów. Ze względu na trudne warunki lokalowe do szkoły w Grabinach uczęszczali uczniowie klas I-V, zaś uczniowie z klas VI i VII uczyli się w Zbiorczej Szkole w Straszęcinie. W tym też roku grono nauczycielskie powiększyło się o nauczycielkę B. Bojda, która przybyła z Iwierzyc.
Na lata 1950-1953 przypadają liczne reformy między innymi wprowadzenie egzaminów końcowych dla uczniów klas VII, utworzenie w Grabinach szkoły zbiorczej dla uczniów ze szkół niepełnych w Chotowej i Głowaczowej. Dzięki staraniom nowego kierownika szkoły – Jana Chomy oraz Komitetu Rodzicielskiego szkoła zyskała dwie dodatkowe sale lekcyjne, co w znacznym stopniu usprawniło pracę dydaktyczno-wychowawczą.
24 lutego 1954 roku podjęto decyzję o budowie nowej szkoły. W zebraniu, na którym zaakceptowano tą ważną dla mieszkańców wsi inwestycję, uczestniczyli m.in. Stefan Stępień – kierownik Wydziału Oświaty w Dębicy, Adam Wojnar – architekt powiatowy, Jan Choma – kierownik szkoły, Aleksander Piróg – przewodniczący Komitetu Budowy Szkoły oraz 13 członków tego komitetu, a także Walenty Cisło – kierownik budowy. Prace budowlane rozpoczęto 1 kwietnia 1954 roku. Rok 1955 przyniósł kolejne reformy w systemie oświaty – wprowadzono egzaminy na koniec roku szkolnego dla uczniów klas IV-VI, nowością były apele, na których omawiano problemy dydaktyczno-wychowawcze, powołano do życia Organizację Harcerską, której pierwszym przewodnikiem została nauczycielka Maria Osika. 6 listopada 1955 roku uczniowie i ich opiekunowie mogli rozpocząć naukę w nowo powstałych salach lekcyjnych. Na rok szkolny 1955/1956 powołano nowego kierownika szkoły, została nim Zofia Wepsięć. Kolejne lata przyniosły kolejne zmiany na tym stanowisku, kierownikami szkoły zostali kolejno: Czesław Kubalica i Edmund Wróbel.
20 grudnia 1960 roku domy na terenie Grabin, w tym również budynek szkoły otrzymały prąd. W roku szkolnym 1964/1965 liczba uczniów przekroczyła 200 osób, a grono pedagogiczne liczyło 7 nauczycieli.
W lutym 1959 roku powołano do życia Społeczny Fundusz Budowy Szkół, co zapoczątkowało okres rozbudowy szkoły w Grabinach, zakończony w roku 1970. Działania te podjęto w ramach hasła: „1000 szkół na tysiąclecie państwa polskiego.”
„[…] 24 września 1958 roku Władysław Gomułka ogłosił, że zbliżająca się rocznica tysiąclecia państwa polskiego zostanie uczczona budową tysiąca szkół na terenie całego kraju. Koncepcję tę potwierdzono dwa miesiące później na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Decyzja o budowie szkół nie była tylko zabiegiem propagandowym – nowe placówki były bardzo potrzebne. W latach 50. wiek szkolny osiągnęły dzieci urodzone w czasie powojennego wyżu demograficznego. W 1953 roku liczba dzieci i młodzieży w wieku szkolnym przekroczyła 800 tysięcy (dla porównania w 1946 roku było 500 tysięcy). Szkół realnie brakowało, nic więc dziwnego, że obejmujący cały kraj projekt zapewnienia najmłodszym dobrych warunków do nauki wzbudzał pozytywne reakcje. Choć oczywiście miał też wydźwięk polityczny: miał przyćmić organizowane przez Kościół obchody tysięcznej rocznicy chrztu Polski.”
Już w 1968 roku do użytku oddano dwie sale lekcyjne oraz dwie pracownie, a także salę gimnastyczną. W roku szkolnym 1970/1971 doszło do kolejnej zmiany na stanowisku kierownika szkoły – posadę tę objął Roman Bik, zaś przewodniczącym komitetu rodzicielskiego został Jan Ciebiera. Kierownictwo uzyskało fundusze na zakup nowego sprzętu, pomocy naukowych, dodatkowo do użytku oddano budynek gospodarczy. W latach 1972/1973 naukę w szkole rozpoczęło 320 osób rozmieszczonych w 12 oddziałach. Ze względu na uczniów dojeżdżających z Głowaczowej i Chotowej swą działalność rozpoczęła świetlica i stołówka szkolna.
W latach 1974-1976 przeprowadzono kolejne reformy oświaty. Zlikwidowano stanowisko kierownika szkoły, od 1974 roku szkołami zarządzać mieli dyrektorzy. Kolejną zmianą było rozwiązanie Wydziału Oświaty, od 1975 roku Zbiorcza Szkoła Podstawowa w Grabinach została podporządkowana Szkole Gminnej w Czarnej. W roku szkolnym 1976/1977 stanowisko dyrektora szkoły objęła mgr J. Arciszewska. W roku tym na stałe w kalendarzu uroczystości szkolnych rozpoczęto świętowanie Dnia Nauczyciela.
19 listopada 1981 roku nowym dyrektorem szkoły została Łucja Kuta, zaś na jej zastępcęwybrana została Maria Walicka. 28 września 1982 roku odbyło się zebranie mieszkańców wsi: Grabiny, Głowaczowa, Chotowa i Przyborów, na którym podjęto uchwałę dotyczącą rozbudowy szkoły w ramach czynu społecznego. Powołano SKRSz, na czele którego stanął Stanisław Kubik, funkcję zastępcy powierzono Marcie Podczaszy. W wyniku kolejnych zebrań prace remontowe i budowlane podzielono na kilka etapów. Pierwszym był remont kapitalny starego budynku, drugim rozbudowa szkoły, w tym stworzenie pionu kuchennego i mieszkań dla nauczycieli. Trzeci etap, który nie został zrealizowany w tamtych czasach, to budowa sali gimnastycznej. Roboty budowlane zostały zakończone 30 listopada 1987 roku, a ostateczne przekazanie inwestycji do eksploatacji nastąpiło w grudniu 1989 roku. Na przestrzeni kilku lat prac budowlano-remontowych podejmowano działania w celu przyspieszenia tempa prac, nastąpiła też zmiana na stanowisku przewodniczącego SKRSz, w 1985 roku został nim Jan Ciebiera. W wyniku reformy władz oświatowych od roku szkolnego 1986/87 wprowadzono 5 dniowy tydzień pracy. 30 listopada 1987 roku zakończono całość robót budowlanych. Przy pomocy lokalnej społeczności w grudniu 1989 roku nastąpiło oficjalne przekazanie inwestycji do eksploatacji. Wszystkie pomieszczenia, z wyjątkiem pionu kuchennego oddano do użytku.
ZDJĘCIE KLASOWE – rocznik 1968
BUDYNEK SKOŁY – Zima 1996r.
Źródła:
- Zarys dziejów Grabin, A. Pytel, M. Sajdak, Grabiny 1996
- Ziemia Dębicka
- https://grabiny.webnode.page